Stori ydy hon am wyddonydd digalon, a chylchgrawn Cymraeg pwysig. Y cefndir yn gyntaf …
Ar 10 Fai, 2000, dywedodd y diweddar Athro Phil Williams A.C. wrth sesiwn o’n
Dr Phil Williams, gwyddonydd ac Aelod Cynulliad Plaid Cymru a rybuddiodd am beryglon cynhesu byd-eang 16 mlynedd yn ol.
Cynulliad Cenedlaethol fod gwyddonwyr, fel yntau, mewn panig – “panig rhesymegol, cyfrifol”, meddai – wrth iddynt ofni peryglon cynhesu byd-eang a newid hinsawdd.
Ar 21 Orffennaf, 2015, rhybuddiodd gwyddonwyr blaenllaw y Royal Society aruchel mewn communiqué arbennig fod cynhesu byd-eang bellach yn golygu bod dynoliaeth yn wynebu sefyllfa eithriadol o ddifrifol:
‘Mae llawer o systemau eisoes dan bwysau o ganlyniad i newid hinsawdd. Byddai codiad o fwy na 2oC uwch lefelau [tymheredd] cyn-ddiwydiannol yn arwain at risg gynyddol o dywydd eithafol a byddai’n gosod mwy o ecosystemau a diwylliannau mewn perygl sylweddol.
‘Ar, neu yn fwy na 4oC byddai’r risgiau’n cynnwys difodiant sylweddol rhywogaethau, ansicrwydd bwyd byd-eang a rhanbarthol, a newidiadau sylfaenol i weithgareddau dynol sydd heddiw’n cael eu cymryd yn ganiataol.’
Cefnogwyd y communiqué gan 24 o gymdeithasau gwyddonol amlycaf gwledydd Prydain, gan gynnwys Cymdeithas Ddysgedig Cymru.
Ac ar Ragfyr 11, 2015 – er mawr syndod – dangosodd arweinwyr 195 gwlad ar ddiwedd Cynhadledd Newid Hinsawdd Paris eu bod hwythau bellach yn derbyn gwir faint y bygythiad sy’n ein hwynebu. Y canlyniad oedd iddynt arwyddo cytundeb gyda’r nôd o geisio cyfyngu cynhesu byd-eang i godiad nid yn unig o ddim mwy na 2oC ond o yn agosach at ond 1.5oC o gymharu â chychwyn y Chwyldro Diwydiannol. Rhaid oedd torri allyriadau CO2 yn llym.
Pawb wedi deall, felly? Pawb yn bwrw ati i droi cefn ar effaith ddinistriol ein ffyrdd arferol o fyw ar y blaned, i lunio polisïau i warchod y systemau naturiol sy’n ein cynnal ni, i gofleidio meddylfryd newydd o barchu’r Ddaear yr ydym yn teithio arni mewn modd mor wyrthiol?
Wel, nage, yn ôl yr Athro Deri Tomos, Prifysgol Bangor, y cyfeirion ni ato uchod fel y ‘gwyddonydd digalon’. Parhau i ddarllen
Y Papur Gwyrdd 